In augustus starten het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie en de afdeling Genetica van het UMC Utrecht samen een uitgebreid onderzoek naar veranderingen in het DNA die mogelijk samenhangen met het ontstaan van kanker bij kinderen.

Veranderingen in het DNA kunnen ertoe leiden dat cellen veranderen in kankercellen. Om bij kinderen met kanker te komen tot de juiste diagnose en de beste behandeling te kiezen, is het cruciaal om te weten waar deze veranderingen in het DNA ontstaan, vertelt Frank Holstege, professor Genomics bij het PMC.

Vergelijken
Voor het uitgebreide DNA-onderzoek naar kinderkanker, wordt gebruik gemaakt van een NovaSeq 6000 van Illumina. Eerst wordt het DNA geïsoleerd uit de tumorcellen en uit gezonde cellen van de patiënt. Wetenschappers vergelijken dan het uitgelezen DNA en de verschillen tussen dat uit de tumorcellen en de gezonde cellen. Dit levert waarschijnlijk veel zinnige informatie op, omdat tumoren bij verschillende kankersoorten anders zijn, maar er ook nog verschillen tussen patiënten bestaan. Om die reden kan een behandeling voor de ene patiënt heel effectief zijn, maar voor de andere patiënt helemaal niet. Het analyseren van verschillen in het DNA helpt om patiënten beter te diagnosticeren en de beste behandeling te kiezen.

Nauwe samenwerking
De multidisciplinaire aard van de studie blijkt uit de nauwe samenwerking tussen de genomics-groep van Bastiaan Tops van de moleculaire pathologie (PMC) en de groep van prof.dr. Hans Kristian Ploos van Amstel, hoogleraar Genoomdiagnostiek in het UMC Utrecht. Zo worden alle nodige aspecten samengebracht om de genetische diversiteit van kindertumoren in kaart te brengen. Holstege: “Uiteindelijk willen we van elke patiënt die binnenkomt in het Prinses Máxima Centrum het DNA uitpluizen. Allereerst om de juiste diagnose te stellen, en – met toestemming van de ouders en patiënten – willen we het DNA ook gebruiken ter vergroting van onze kennis over de diversiteit van tumoren.”

Grote DNA-studie naar kanker op kinderleeftijd

Vroege opsporing nierziekte stap dichterbij

Een eiwitmeting in urine kan mogelijk de erfelijke nierziekte nefronoftise opsporen. Nefronoftise is één van de belangrijkste erfelijke oorzaken van nierfalen op de kinderleeftijd. De diagnose wordt nu vaak pas in een gevorderd stadium van de aandoening gesteld omdat de eerste klachten niet zo duidelijk zijn. Deze vorm van vroegdiagnostiek maakt het nemen van een – belastend – nierbiopt in de toekomst overbodig en biedt de mogelijkheid om eerder te behandelen.

Om vroege opsporing te verbeteren, zijn eiwitten onderzocht die worden uitgescheiden in blaasjes in de urine. Eiwitten in de urine van kinderen met nefronoftise verschillen van die van gezonde kinderen. De mate waarin deze eiwitten verschillen hangt bovendien samen met de ernst van de nierziekte. Dit blijkt uit onderzoek van AIOS klinische genetica Marijn Stokman (UMC Utrecht), die hier 30 augustus op promoveert. De titel van haar proefschrift is When the signal is lost: Improving molecular diagnostics of renal ciliopathies.

Veel drinken, veel plassen
Nefronoftise is één van de meest voorkomende genetische oorzaken van nierfalen bij kinderen; 1 op de 100.000-200.000 jongeren heeft deze erfelijke nierziekte. Bij de meest voorkomende vorm ontstaat nierfalen gemiddeld rond de leeftijd van 13 jaar. Omdat de verschijnselen moeilijk zijn vast te stellen en niet specifiek zijn voor nefronoftise, kan het lang duren voordat de diagnose wordt gesteld. De eerste klachten zijn vaak vermoeidheid, veel drinken en veel plassen, hoge bloeddruk, groeiachterstand en chronische bloedarmoede. Als hiervan sprake is, zal de kinderarts of kindernefroloog aanvullend onderzoek naar de nieren en de nierfunctie doen. Bij nefronoftise neemt de nierfunctie af omdat er littekenvorming van het nierweefsel optreedt. In sommige gevallen zijn met een echo niercysten te zien.

Ook op volwassen leeftijd
Door fouten in de erfelijke aanleg komen bij nefronoftise de trilharen op de cellen (cilia) niet goed tot ontwikkeling of functioneren ze niet goed. Er is dan sprake van een ciliopathie. Als die cellen zich in de nieren bevinden, heeft dat gevolgen voor de nierfunctie. De nier werkt dan minder goed en uiteindelijk kan de functie van de nier verloren gaan. Op basis van haar onderzoek adviseert Stokman om bij patiënten met een ciliopathie de nierfunctie preventief te blijven controleren tot minimaal de leeftijd van 30 jaar. Dit is twaalf jaar langer dan de leeftijd van 18 jaar die vaak wordt aangehouden. “Hierdoor kunnen we ook volwassen patiënten op tijd behandelen, want soms komt nefronoftise pas op volwassen leeftijd aan het licht”, aldus Stokman. “De behandeling bij nefronoftise is nu nog ondersteunend, bijvoorbeeld door het behandelen van hoge bloeddruk en bloedarmoede. Om in de toekomst nierschade door nefronoftise ook echt te voorkomen, is meer onderzoek nodig.”